Wednesday, December 28, 2016

‘රෝස කැකුළ‘ (ජීවිත සිනමාව)

(රිවිර සිනමා කොලම- 12)


චාල්ස් ෆොස්ටර් කේන් යනු ඇමරිකානු ජාතික ධනවත් මහළු ව්‍යාපාරිකයෙකි. හිමෙන් පිරුණු පසුබිමක් සිහි ගන්වන ත්‍රිමාන රූ සහිත වීදුරු බෝලයක් අත දරාගෙන මරණාසන්නව වැතිර සිටින ඔහුගේ අතින් ඒ ගිලිහී යන්නේ මරණය ඔහු කරා පැමිණෙද්දීම ය. ‘Rose Bud’, නැත්නම්, ‘රෝස කැකුළ‘ යන්න ඔහු මුවින් ගිලිහෙන අවසන් වදන වෙයි. මරණය ඔහු වෙත එද්දීම ඔහු මුවින් ගිලිහුණු මේ වදන සංඥා කරන ලද්දේ කවරක්දැයි යන්න පිළිබද කිසිවකුට නිසි අදහසක් නොමැත.  ලෝ ප්‍ර‍කට, පුවත්පත් හිමිකරුවකු හා ධනවතකු වන කේන්ගේ මරණය ලොව අවධානය දිනාගත් පුවතක් බවට පත්වෙද්දීම ‘ප්‍ර‍වෘත්ති රීල‘ සිනමා නිර්මාණකරුවකු වන ජෙරී තොම්ප්සන් තීරණය කරන්නේ කේන් කී මෙම අවසන් වදනෙහි අර්ථය සොයා යන්න ට ය. 1941 දී නිර්මාණය වී, දශක ගණනක් මුළුල්ලේම ලොව එදා මෙදාතුර බිහිවූ විශිෂ්ඨම සිනමා කෘතිය ලෙස ඇගයුම් ලබන්නට වරම් ලද ඕසන් වේල්ස් අධ්‍යක්ෂණය කළ ‘Citizen Kane’ (සිටිසන් කේන්) සදහා පාදක වන්නේ ඉහත කී අපැහැදිලි වදනක නිර්වචනය සොයා ප්‍ර‍වෘත්ති රීල සිනමාකරුවකු සිදු කරන සොයා යෑමක සිනමාත්මක සටහනයි.

සම්භාව්‍ය හොලිවුඩ් ආඛ්‍යාන සිනමාව ලෙස පසුකාලීනව ලෝක සිනමා න්‍යාය තුළ කාල නිර්ණය වී අවධානයට යොමු වන 1930 දශකයේ සිට ඉදිරි දශක දෙක තුන දක්වා විහිදි සිනමා සමයේ ප්‍ර‍මුඛතම කෘතියක් වන ‘සිටිසන් කේන්‘ තරුණ සිනමාකරුවකු ලෙස ඕසන් වේල්ස්ගේ දක්ෂතාවයක්, අතිදක්ෂ සිනමා රංගධරයෙකු ලෙස ඔහුගේම වෛශිෂ්ඨත්වයත් ලොවට හෙළි කළ කෘතියකි. ආඛ්‍යානය ගොඩ නැගීමේ සිට ව්‍යක්ත ලෙස සිනමා බස හැසිරවීම දක්වා අධ්‍යක්ෂවරයෙකු ලෙස ඔහු තුළ වන ප්‍ර‍තිභාව ද, තරුණයෙකු සිට මරණය වැලදගන්නා මහල්ලකු වන තෙක්ම කේන්ගේ චරිතය ප්‍ර‍තිනිර්මාණය කිරීම දක්වා රංගධරයෙකු ලෙස ඔහු තුළ තිබුණු ප්‍ර‍තිභාව ද එක ලෙස ප්‍ර‍කට කරන්නට ‘සිටිසන් කේන්‘ සමත් වූයේ සිනමාව පිළිබද පූර්ණ උදාහරණ අංගවලින් සමන්විත තක්සලාවක් බවට ද ඒ පත් කොට තබමිනි.

‘රෝස කැකුළෙහි‘ අභිරහස හෙළි කරගන්නට තොම්ප්සන් කේන්ගේ අතීත සමීපතමයින් සොයා චාරිකාවක් අරඹයි. ඒ වන විට, තදින් මත්පැනට ඇබ්බැහි වී සිටින හා රාත්‍රී සමාජශාලාවක් හිමි කේන්ගේ දෙවැනි බිරිද වූ සූසන් ඇලෙක්සැන්ඩර්, කේන්ගේ පෞද්ගලික ව්‍යාපාර කළමණාකාර බ්‍රෙන්ස්ටයින්, ඔහුගේ සමීප මිතුරකු වූ ජෙඩෙඩියා ලේලන්ඩ් සහ මියගිය බැංකුකරුවකු වූ වොල්ටර් පාක්ස් තැචර්ගේ පෞද්ගලික ලිපිගොනු හරහා වන එම චාරිකාව ෆ්ලොරිඩාවේ ධන කුවේරයකුව මියගිය කේන් දුප්පත් දරුවෙකු ලෙස කොලරාඩෝවේ සිට අරඹන දිගු ගමනක අතීත අවදීන් වෙත කෙරෙන පසු විමසුම් ගමනක් බවට පත් වෙයි. කේන්ගේ ‘රෝස කැකුළ‘ යන වදනෙහි නිසි අරුත, කිසිවකු වෙත ස්ථිර පිළිතුරක් ලෙස හමු නොවූව ද වේදනාබර ළමා කාලයක්, දුෂ්කරතා හා අභියෝගයන්ගෙන් පිරි තරුණ කාලයක් හරහා ඔහු ආ ගමනත්, ජීවන අරුත් යළි විමසන්නට තරම් වන ඔහු මුහුණ දුන් ජීවන අරගලයත් අප වෙත මුණ ගැසෙන්නට පටන් ගනී.

“ඔබට පුළුවන් වුණොත් රෝස කැකුළ කියන වචනෙ තේරුම හොයාගන්න, මං ඔට්ටු අල්ලනව අපිට පුළුවන් හැම දෙයක්ම පැහැදිලි කරගන්න“ වරෙක රෝස කැකුළෙහි අරුත සොයන්නට යන ජෙරී තොම්ප්සන් වෙත වාර්තාකාරිණියක් කියයි.

“නෑ. මම හිතන්නෙ නෑ. කේන් මහත්මයා කියන්නෙ එයාට ඕනෙ හැමදෙයක්ම ලැබුණු ඒත් එක්කම ඒ සේරම නැතිවුණු කෙනෙක්. රෝස කැකුළ කියන්නෙ සමහර විට එයාට නොලැබුණු දෙයක් නැත්තම් එයා ළග තිබිල නැතිවුණු දෙයක් වෙන්න පුළුවන්. ඒකෙන් කිසිම දෙයක් පැහැදිලි වෙන්නෙ නෑ. මම හිතන්නෙ නෑ කිසිම වචනයකින් කෙනෙකුගෙ ජීවිතයක් පැහැදිලි වෙනව කියල. නෑ! රෝස කැකුළ කියන්නෙ නිකම්ම නිකං ප්‍රෙහේලිකාවක එක වචනයක්! නැතිවුණු වචනයක්!!“

ඇමරිකානු පුවත්පත් සමාගම් අයිතිකරුවකු වූ විලියම් හර්ස්ට්, චිකාගෝවේ විසූ කුවේරයින් වූ සැමුවෙල් ඉන්සල් සහ හැරල්ඩ් මැක්‍රොමික් යන අයගේ ජීවන වෘත්ත හා වේල්ස්ගේම ජීවිතයේ අතීත අන්දර අතුරින් මනාව තෝරාගත් ජීවිත කැබැලි සකසුරුවම්ව වියමන් කළ ‘සිටිසන් කේන්‘ සැබවින්ම ජීවිතයේ ප්‍රෙහේලිකාර්ථවලට සිනමා රූපය තුළ පිළිතුරු සෙවූ අනගි සිනමා පටයකි. 2012 වර්ෂයේදී ඇල්ෆ්‍ර‍ඩ් හිච්කොක්ගේ ‘වර්ටිගෝ‘ සිනමා කෘතියට දෙවැනි වන තුරුම ‘සයිට් ඇන්ඩ් සවුන්ඩ්‘ ඇගයුමෙහි අංක එක දිනා සිටි එය, විශිෂ්ඨ කෘතියක් ලෙස රැදෙමින්ම නිරතුරුව පසක් කළේ එහි අවසානය සමග නරඹන්නා හදුනාගන්නා, නමුත් කෘතියේ චරිත නොදකින, ‘රෝස කැකුළෙහි‘ යථා රූපයයි.

ඔව්! ජීවිතය යනු වදනකට ගොනු කළ නොහැකි දෙයකි!



-ප්‍ර‍ියන්ත ෆොන්සේකා -

Friday, December 16, 2016

ජීවිතය සුන්දරයි! (ජීවිත සිනමාව)

(රිවිර සිනමා කොලම- 11)


“ඔයා හරිම හොඳ කොලු පැටියෙක්! දැන් නිදාගන්න. ඔයාට ලස්සන හීන පෙනේවි! සමහර විට අපි දෙන්නම දකින්නෙ හීනයක් වෙන්නැති. සමහර විට, මේ හැම දෙයක්ම හීනයක් වෙන්නත් පුළුවන්. අම්ම අපි දෙන්නම උදේට ඇහැරවාවි. එයා අපි දෙන්නටම බිස්කට් එක්ක කිරි හදල දේවි!“

ගුයිඩෝ විසින් සිය පස් හැවිරිදි සිඟිති පුතු ජොසුවා හමුවේ මෙම වදන් පවසන්නේ ඔහු නින්දට යන්නට සූදානම් වද්දී ය. ඒ ඉතාලි නිවසේ සුවපහසු කාමරයක ඇති පුතුගේ සයනය මත හිඳ නොවේ. දෙවන ලෝක යුද්ධයේ වින්දිතයන් ලෙස නාසි හමුදාවන්ට හසු වී කඳවුරක ජීවිතය ගෙවද්දී ය. යුදෙව්වෙකු වීම හේතුවෙන් යුදෙව් නොවන බිරිඳ ඩෝරාගෙන්ද වෙන්කොට ඔහු ද, පුතු ජොසුවාද කඳවුරට රැගෙන එද්දී දරුවා නාසින්ගේ ඇස්වලින් වසන් කොට තමන් සමඟ සඟවා තබාගන්නට ගුයිඩෝ සමත් වේ. නිශ්චිතව පෙනෙන මරණය හා තරග වදිමින් ජීවිතය දිනන්නට ඔහු ගෙනයන බිහිසුණු එනමුත් හාස්‍ය උපදවන ක්‍රියාකාරකම් මාලාව අති සුන්දර, මිනිසත්කම පිරුණු සිනමා සිත්තමක් අප ඉදිරියෙහි නිර්මාණ කරයි. ‘ජීවිතය සුන්දරයි‘ (Life is Beautiful) නම් ලබන ඒ සිනමා කෘතිය 1997 දී ඉතාලි ජාතික සිනමාකරු රොබර්ටෝ බෙනිග්නි විසින් නිර්මාණය කරන ලද්දකි.



ගුයිඩෝ-ඩෝරා ප්‍රේම වෘතාන්තය සමගින් ඇරඹෙන සිනමා කෘතියේ මුල් කාල සමය ඩෝරා දිනාගනු පිණිස ගුයිඩෝ විසින් සිදු කරනු ලබන ප්‍රේමණීය නමුත් හාස්‍යජනක ක්‍රියාකාරකම්වලින් පිරී පවතී. හාස්‍ය මුසු සිතුවමක් ලෙස අප සිත් පැහැරගන්නා එය ගුයිඩෝ සහ ඩෝරා, ජොසුවාගේ දෙමාපියන් ලෙස වැඩී වියපත් වත්ම ඔවුන් අභිමුවට එන දෙවැනි ලෝක යුද්ධය, ගුයිඩෝගේ සැහැල්ලු, විනෝදකාමී ජීවිතය ගිලගන්නා ආකාරය විමසන්නට යොමු කරයි. ලක්ෂ ගණනින් ජීවිත හා දේපළ ගිලගනිමින් ආ, සිය පොත් සාප්පුව හා සාමකාමී පවුල් ජීවිතය විනාශ කළ යුද්ධය ගුයිඩෝ භාරගන්නේ තරගයක් ලෙසිනි. ඒ සියල්ලටම වඩා සිය ප්‍රාණසම පුතුගේ ජීවිතය හෝ අනාගතය වෙත මුදා හරින රිසියෙනි. නාසි කඳවුරේ මරණාපේක්ෂක පිරිමින් අතර කුඩා ජොසුවා සඟවාගන්නා ඔහු නාසින්ගේ බිහිසුණු ප්‍ර‍කාශන, ජර්මානු බසින් ස්වකීය ඉතාලි බසට පෙරළා සිය පුතු වෙතට අසන්නට සළස්වන්නේ තමන්ට අවැසි කතාවක් ඒ වෙනුවට ගෙන එමිනි.

“දැන් තරගෙ පටන් ගන්නයි යන්නෙ. ඔයාල ලකුණු 1000ක් ගන්න ඕනෙ මේකෙදි. ඔයාල මේක දිනුවොත් ඔයාලට ගෙදර ගෙනියන්න ලැබෙනව ලොකු තුවක්කුවක් තියෙන යුද්ධ ටැංකියක්. හැමදාම අපි ලකුණු අර ලවුඩ්ස්පීකරෙන් කියනව. ලකුණු අඩු වෙන ක්‍ර‍ම තුනක් තියෙනව. පළවෙනි එක, අඬන බබෙක් වෙන එක! දෙවනි එක අම්ම බලන්න ඕනෙ කියල කියන එක! තුන, ඔයාට බඩගිනියි කියල කන්න මොනවහරි ඉල්ලන එක!!“

ජොසුවාට කඳවුරේ සියලු බිහිසුණු දේ පෙනී යන්නේ ලොකු තුවක්කුවක් සහිත යුද්ධ ටැංකිය දිනාගැනීම සදහා කරන තරගයේ ක්‍රියාකාරකම් ලෙස ය. සිය පියාගේ තුරුලෙහි කුසගින්නෙන්, මව ළඟ නැති තනිකමින් තුරුළු වන ඔහු, තාත්තාටත්, තමන්ටත් දිනාගන්නට ඉඩ ලැබෙන යුධ ටැංකිය ගැන සිතමින් සැනසෙයි.

යුද්ධය හා බැඳී එන බිහිසුණු මරණය හා වේදනාව සමඟ හාස්‍යය සමපාත කරවා මුණගස්වන, ඒ හරහා මනුෂ්‍යත්වයේ උදාරත්වය අපට පසක් කරවන මේ මනරම් සිනමා කෘතිය කෑන්ස් සිනමා උළෙල සහ ඔස්කාර් සම්මාන උළෙල ඇතුළු ප්‍ර‍ධාන උළෙල ගණනාවක් ආක්‍ර‍මණය කොට ඉහළම සම්මාන ගණනාවක් සන්තකයට ගත්තේ ය. ඉතාලි සිනමා විචාරකයින් අධ්‍යක්ෂක බෙනිග්නි ජාතික වීරයෙකු කොට ඔසවා තැබූ, ජුවාන් පාවුළු පාප්තුමන් ඇතුළු ආගමික සමාජයෙන් ද, පොදු ප්‍රේක්ෂකයන් වෙතින් ද ඉහළ පැසසුම් ලැබූ සිනමා කෘතිය එක්තරා අයුරකින් ලෝක යුද්ධය වෙත හා ජර්මානු නාසි හමුදා වෙත පැවති වෛරය හා විරෝධය සිනමාත්මකව මුදා හැරීමක් විය.

සිනමා පටය කෙළවර වන්නේ ලෝක යුද්ධයේ කෙළවර මිත්‍ර‍ හමුදා කඳවුර වෙත ප්‍රවේශ වීමෙනි. කුඩා පෙට්ටියක පෙර දා රැයේ ජොසුවා සඟවා තබා ගුයිඩෝ පිටව යන්නේ පසුදා උදෑසන ජයග්‍ර‍හණයට අවශ්‍ය ලකුණු 1000 ලැබෙන බව නියත බැව් කියමිනි. අවසන් තත්පරයේදී ඔහු නාසින්ගේ අතට හසුවන නමුත් කුඩා ජොසුවාට පසුදින එළිය දකින්නට වරම් හිමි වේ. සැඟව සිටින තැනින් එළියට එන ඔහු දකින්නේ කඳවුර දෙසට හැරී එන මිත්‍ර‍ හමුදාවන් සතු විශාල යුද්ධ ටැංකියයි. ඒ වෙත නංවා ගෙන ගෙනයන ජොසුවාට ඉදිරියට ඇදෙන සෙනග අතරින් සිය මව හමුවේ.  නරඹන්නන් නෙතින් කදුළු සැලෙද්දී කිසිවක් නොදන්නා ජොසුවා සතුටින් කෑගසයි!

“අම්මේ! අපි යුද්ධ ටැංකිය දිනුවා!! අපි ලකුණු දාහම ගත්තා!!!“

සිනමා කෘතියේ බරැති, වේදනාබර නමුත් සැනසුම් සුසුම් ද කැඳවන අවසානය ජීවිතය චිත්‍ර‍ණය කළ හැකි තවත් අපූර්ව සිනමා ආකෘතියක් අප වෙත තබයි.


-          ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා -

Monday, December 5, 2016

පළමු පෙමක ‘සිහින‘ මතක... (ජීවිත සිනමාව)

(රිවිර සිනමා කොලම- 10)


ඔකේ යනු දසවන වියට පා තැබූ, යොවුන් වියේ දොරටුව දෙසට පිය නගන දැරියකි. මුක්හ්සින් යනු සිය වැඩිමල් සොයුරා සහ නැන්දනිය සමග පාසැල් නිවාඩු සමය ගත කරන්නට ඔකේගේ ගම්මානයට පැමිණෙන දොළොස් වියැති පිරිමි ළමයෙකි. කොල්ලන් සමග උරෙනුර ගැටෙමින්, කෙල්ලන්ගේ ‘ළදරු‘ සෙල්ලම් පිළිකෙව් කරමින්, සෙල්ලමට වැටෙන ඔකේට හදිසියේම මුක්හ්සින් මුණගැසෙන්නේ පිට්ටනියේ දී ය. ඉතා ඉක්මණින් මිතුරු වන දෙදෙන, එකිනෙකාට නැතිවම බැරි, ගම්මානය පුරා ඇවිද යමින් බොහෝ දේ විමසා බලන, බයිසිකල් පදින්නට මෙන්ම සරුංගල් යවන්නට ද අනෙකා සොයා යන, අඹ යහළු මිතුදමකින් වෙලේ. ඒ මිතු දම, ළමා විය ඉක්මවමින් ගැටවර විය වෙත පා ඔසවත්ම එකිනෙකා කෙරෙහි ඇතිවන යෞවන ආදරයක මුල් සළකුණු බව වටහා ගන්නට ඔකේගේ හා මුක්හ්සින්ගේ වැඩිහිටියන්ට අපහසු වන්නේ නැත.

2006 වර්ෂයේදී නිපදවුණු ‘Mukhsin’ (මුක්හ්සින්) යනු, මැලේසියානු සිනමා කතුවරියක වූ යස්මින් අහමඩ්ගේ සිනමා නිර්මාණයකි. එය 57වන බර්ලින් සිනමා උළෙලේ දී ළමා අංශය වෙනුවෙන් විශේෂ ජූරි සඳහනක් ලබා ගත් අතර මැලේසියාවේ ප්‍ර‍දර්ශනය අරඹා දින 4ක් තුළ රින්ගිට් ලක්ෂ 7ක වාර්තාගත ආදායමක් සමගින් ඉහළ ප්‍රේක්ෂක ආකර්ශණයක් ද දිනා ගත්තේ ය. ඒ ඇගයුම් හා ආදායම් වාර්තා සියල්ල පසුපස වූයේ ඉතා සරල ලෙස නමුත් විචිත්‍ර‍ ලෙස, තිරය මත දිග හැරි, යෞවනත්වයට පා තබන අවදියේ හමුවන ප්‍රේමය සහ ඒ හා බැදෙමින් යස්මින් විසින් චිත්‍ර‍ණය කළ සමාජ විවරණය පිළිබඳව වූ ආසක්ත බවයි.   

බයිසිකලයේ ඉදිරිපස කොටසේ ඔකේ ද හිඳුවාගෙන ගම්මානය පුරා ඇය හා යන මුක්හ්සින් විටෙක ගස් නගින අයුරු ද, තවත් විටෙක ගම්මානයේ අනේක තොරතුරු ද ඇය වෙත කියා දෙයි. ඔකේ ඔහුට කියා දෙන්නේ සිය මවගේ යුරෝපීය අධ්‍යාපනය හේතුවෙන් ඇයට ඉතා සමීප ඉංග්‍රීසි භාෂාව සහ ඔහුට දුරස්ථ වෙනස් (බටහිර) සංස්කෘතියකි. ඇයටත් ඇගේ මව හා පියාටත් සමීප පාපන්දු තරග ඇතුළු තවත් දේ මුක්හ්සින්ගේ ද සමීප ඇසුරු අතරට එන්නේ ඔකේගේ මිතුරා ලෙස ඔහු ඒ මාපියන්ගේ ද ආදරය දිනාගන්නා හෙයිනි. ඒ හා සමගින් අසල්වැසියන්ගේද, ගම්වාසීන්ගේ ද සම්මතයන් මායිම් නොකරමින් නිදහස් කෙල්ලක ලෙස වැඩෙන්නට අවශ්‍ය පසුබිම ඔකේ වෙත සලසාදෙමින් යන නූතන මැලේ පවුලක් ලෙස ඔකේගේ පවුල කටයුතු කරන හෙයිනි.

යස්මින් අහමඩ් විසින්, සෙපෙට් හා ගුබ්රා නමින් නිපදවූ තවත් චිත්‍ර‍පට දෙකක අවසන් කෘතිය වූ ‘මුක්හ්සින්‘ තුන් ඈඳුතු සිනමා එකතුවක මැලේසියානු උදාහරණයයි. ඔකේගේ යොවුන් හා තරුණ අවදිය හා බැඳ‍ෙන මුල් කෘති, අවසන් කෘතිය සමගින් යළි හැරී ඇගේ ළමා කාලයට පැමිණේ. ඒ හා සමග තරුණ වයසේ වන ඔකේගේ මාපියන් ද සමග එක්ව එය මැලේසියානු සංස්කෘතිය වෙත ද විමසුම් බැල්මක් එල්ල කරයි.



එංගලන්ත අධ්‍යාපනයක් ලබා ඇති ඔකේගේ තරුණ මවත්, වෙනස්, නිදහස් පැවතුම් සහිත පියාත් පමණක් නොව ඔකේගේ නිවසේ මෙහෙකාරියත් සම්මතයන් මත පදනම් ව සමාජය විමසන හා වෙසෙන චරිතයෝ නොවෙති. සංගීතකාමී, ක්‍රීඩාකාමී ඔවුහු සාම්ප්‍ර‍දායික මැලේ වැසියන්ගේ විවේචනයට ද අවලාදයට ද ලක් වෙති. එසේ වුවත්, ඔකේගේ ජීවන පැවතුම් හරහා ඉදිරියට ගලන සිනමා කෘතිය නිදහස් හා නිවහල් චින්තනයක හා ජීවන සම්ප්‍ර‍දායක ඇති අරුමැති බව හා අනගි බව පිළිබඳ සංඥා සපයයි.

චිත්‍ර‍පටය ඇරඹෙන්නේ පාසැල් නිවාඩුව පිණිස පිටව යන ඔකේට එළඹෙන නිවාඩු සමය පිළිබඳ රචනාවක් ලියාගෙන එන්නැයි පන්තිභාර ගුරුවරයා කරන ඉල්ලීමකිනි. චිත්‍ර‍පටයේ අවසානයේ යළි පාසැල වෙත යන ඔකේට කෙළිදෙලෙන් පිරුණු නිවාඩු සමයක් ගැන ලියන්නට රසවත් කිසිවක් ඉතිරිව නැත. නිවාඩුව පුරා ඇය හා උන් මුක්හ්සින් සමග සුළු අඩදබරයක් කෙළවර උරණ වීම හේතුවෙන් ඔහු ගම්මානයෙන් පිටව යද්දී සමුගන්නටවත් ඇයට අවස්ථාව ලැබී නැත. සිනමා කෘතියේ කිසිදු රූපයක හමු නොවන, මුක්හ්සින් ඇය වෙත තිළිණ කළ සරුංගලයේ කෙළවරක ඔහු ඔකේ වෙත ලියා තැබූ, අපට අනුමාන කරන්නට සිනමාකාරිණිය ඉඩ සලස්වන, වැකිය සමගින් ඇය ජීවිතයේ තවත් ඉසව්වකට මුහුකුරා යමින් සිටී. ඔකේ ද රැගෙන පාසැල් බස්රථය යළි පාසැල් බිම වෙත එන්නේ ඒ ජීවන ඉසව් පිළිබඳ මහරු මතකයන් අපගේ ජීවන අතීතයෙන් ද යළි අවදි කර දෙමිනි.

- ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා - 

Monday, November 28, 2016

සැදූ මවක් වෙත සෙනෙහසින්! (ජීවිත සිනමාව)

(රිවිර සිනමා කොලම- 9)



රොජර් ලියුන්ග් යනු අවිවාහක මැදි වියැති හොංකොං ජාතික සිනමා අධ්‍යක්ෂවරයෙකි. ඔහු, සිය පවුලේ මෙහෙකාරිය ලෙස වසර ගණනාවක් සේවය කළ, චුන්ග් චුන් නැමති, වයස්ගත මෙහෙකාරිය සමග හොංකොං පුරයේ තට්ටු නිවසක වාසය කරයි. සිය චිත්‍ර‍පට නිෂ්පාදන කටයුතු සඳහා නිතර පීකිං නගරය කරා දුවමින්ද, විවිධ රැස්වීම් ආදියට සහභාගි වෙමින් ද දිවි ගෙවන රොජර්ට නිවසේදී මුණගැසෙන චුන්ග් පෙනෙන්නේ, සිය අහර සරි කර දෙන, ඇඳුම් සකසා දෙන, කතා බහට එතරම් දේ නොමැති නිවසේ වෙසෙන එක්තරා ගැහැණියක් ලෙස පමණි. එක්තරා දිනක, පෙරළා නිවසට එන රොජර්ට ආඝාතය වැළඳී නිවස තුළ වැටී සිටින චුන්ග් හමුවේ. ඇය රෝහල්ගත කළ පසු, දිගු කලක් තිස්සේ සිය නිවස තුළ රැඳී සිටිමින් සිය දිවියේ සියළු අවැසියාවන් සපුරා ලූ චුන්ග් යනු හුදකලා සිය දිවිය පසුපස සිටි මව්ගුණැති සෙවණැල්ල බව ඔහුට පසක් වේ.

ඈන් හුයි නමැති හොංකොං ජාතික සිනමාකාරිණිය විසින් අධ්‍යක්ෂණය කෙරුණු ‘සරල ජීවිතයක්‘ අරුතැති ‘Simple Life’ යනු 2011 වර්ෂයේ නිමැවුණු, ඉතා සෙමින් ගලා යන  ඇති රිද්මයක් සහිත ආකර්ෂණීය සිනමා කෘතියකි. මෙම චිත්‍ර‍පටය සිය සිනමා වෘත්තියෙන් සමුගැනීමේ කෘතිය බව සටහන් කරන්නට හුයි අදහස් කරගෙන සිටියද, චුන්ග්ගේ චරිතය නිරූපණය කළ ඩෙනී එල්පී වැනිස් ජාත්‍යන්තර සිනමා උළෙලේදී හොඳම නිළියට හිමි සම්මානය දිනාගැනීම ඇතුළු කෘතිය දිනාගත් වෙසෙසි අවධානය එම තීරණය අනාගතය වෙත තල්ලු කරන්නට හේතු සපයා දුන්නේ ය.

චුන්ග්ගේ රෝගාතුර වීම රොජර් මෙතෙක් සිනමා රූප තුළ සෙවූ ජීවිතයේ අර්ථය සැබෑ දිවිය දෙසට හැරී විමසන්නට ඔහුට හේතු සපයා දෙයි. සිය උදෑසන තේ කෝප්පයේ පටන් සියල්ල නිසි පිළිවෙතකට අනුව සපුරා දුන් ඒ අරුම ගැහැණිය කවුරුන්දැයි ඔහු ජීවිතයේ පළමුවරට හැරී විමසා බලයි. තමන් කුඩා ළදරුවකු අවදියේ පටන් කළ කී දෑ සියල්ල පිළිබඳ මහරු මතකයන් සිත්හි දරාගනිමින්, විවාපත් නොවී සිය තරුණ දිවිය සිය පවුල වෙතම දියකර හරිමින්, කිසිදු අයුරකින් ඒ කිසිවකට මැසිවිලි නොනගමින් තම ජීවිතය හා සමාන්තරව, නිහඬව තමා දෙස බලා හිදිමින්, ගමන් කර ඇති චුන්ග් තව දුරටත්, ජීවිතයේ රෝගී සැඳෑ සමය තුළ මගහැර යා නොයුතු විශිෂ්ඨ ගැහැණියක බව රොජර් වටහා ගනියි. එතැන් පටන් ඔහුගේ ජීවිතයේ වැඩි කාලයක් වෙන් වන්නේ චුන්ග්ගේ ජීවිතයේ සතුට සොයා දෙනු පිණිස ය.

මෙහෙකාරියක ලෙස නාමික ව හැඳින්විය හැකි වුවත්, ලියුන්ග් පවුලේ සාමාජිකාවක සමානව ජීවිතය ගත කර ඇති චුන්ග් රෝගී ජීවිතය ඔවුනට බරක් නොවී මහලු නිවාසයක ගත කළ යුතු බව තීරණය කරයි. අනේක විධ මහලු ජීවිත අතර ජීවිතයේ නේක ස්වරූප හඳුනාගනිමින් චුන්ග් ගෙවන ජීවිතය සිය ‘ප්‍රාණසම‘, පුතකු වැනි රොජර්ගේ ඇසුරින් පිරී යයි. සිනමාකරුවකු ලෙස ඔහු නිපදවන සිනමා කෘතියේ මංගල දර්ශනය කෙළවර, අසාර්ථක සිනමා පටය ගැන ඔහු හමුවේ අදහස් දක්වන්නට අකමැති ආරාධිතයින් ඔහු මගහැර පිටව යයි. පාළු වීදි මගෙහි ඔහු හා ඇවිද යන්නට ඉතිරි වන්නේ, මව හා සම තැන තබමින් ඔහු එහි කැඳවූ චුන්ග් ය.

“මම දැක්ක ගොඩක් අය චිත්‍ර‍පටිය මැද්දෙ නැගිටල යනව. මම හිතුව ඒ අය වැසිකිළියට යනව ඇති කියල. ඒත් කවුරුත් ආයෙම ආවෙ නෑ“ චුන්ග් රොජර් විමසන්නේ පාළු වීදියේ ඇවිද යන අතරතුර ය.

“ඒ ගොල්ලො ගියේ චිත්‍ර‍පටිය හොඳ නැති නිසා... මට මූණ දෙන්න අකමැති හින්ද!“

“හොඳ නෑ??? නෑ... ඒක හොඳ චිත්‍ර‍පටියක්!!“


චුන්ග් තුළ වෙසෙන රොජර්ගේ මව පැමිණ රොජර්ව අස්වසාලයි.

පසෙකින්, එක් එක් දිනයන්හිදී මෙලොවින් සමුගන්නා හෝ දුකට පත්ව සිටින මහලු නිවාසවාසීන්ගේ ජීවිත දෙස බලා කම්පා වන චුන්ග් ඒ අතරින් තම ජීවිතයේ වේදනාවන් නසන්නට තමන් සොයා එන රොජර්ගේ දයාබරිත බව හමුවේ සතුටට පත් වෙයි. දිනෙන් දින වියැකෙන ජීවිතය අවසන් වන්නට මත්තෙන් අතීතය පිළිබඳ බොහෝ දේ රොජර් සමග හුවමාරු කරගන්නට ඇයට හැකි වෙයි.

චුන්ග් සහ රොජර්... හොංකොං නමැති කුඩා නගර දේශයේ වීදි මත සරමින් ජීවිතයක වන අරුත අපට පසක් කරන්නට කැමරා කාචයට ඉඩ දෙයි. ‘A Simple Life’ යනු ඔබ මග හැර යා නොයුතු සිනමා වියමනක් වන්නේ ඒ පසක් කොට ගත යුතු ජීවිත අරුත් එම සිනමා රූප මත හිඳ අප දෙස බලා සිටිනා හෙයිනි. 

-      ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා -  

Saturday, November 12, 2016

දුවන්න ලෝලා දුවන්න! (ජීවිත සිනමාව)

(රිවිර සිනමා කොලම- 8)

ලෝලාට සිය පෙම්වතා වන මන්නිගෙන් හදිසි දුරකථන ඇමතුමක් ලැබේ. අපරාධයක් අවසානයේ ලැබුණු මාර්ක් ලක්ෂයක මුදල් බෑගය රැගෙන ඔහුගේ පාතාල නායකයා වෙත ඒ රැගෙන යන්නට ලෝලා නොපැමිණීම හේතුවෙන් උමං දුම්රියක ගමන් කරන්නට මන්නිට සිදුවූ බවත්, හදිසියේම ටිකට් පරීක්ෂකවරයා පැමිණීම නිසා ලහිලහියේ දුම්රියෙන් බැස ගනිද්දී ඔහු අතින් මුදල් බෑගය මගහැරුණු බවත්, දුම්රියේ ගිය හින්නෙකු අතට ඒ පත් වනු ඔහු යාන්තමින් දුටු බවත්, හරියටම මධ්‍යාහ්නය වන විට මුදල් යළි පාතාල නායකයා අතට පත් නොකළහොත් ඔහු මරා දැමෙනු ඇති බවත්, දැඩි ආතතියකින් ඔහු කියාගෙන යයි. මන්නි හා මුදල් බෑගය ගෙන එන්නට යාමට නොහැකි වූයේ ලෝලාට ය. ඒ ඇයගේ කුඩා මෝටර් බයිසිකලය කවරකු හෝ සොරකම් කිරීම හේතුවෙනි. මන්නිගේ අදහස ජීවිතය රැකගනු වස් මුදල මංකොල්ල කන්නට ය. ලෝලාගේ අදහස.... මධ්‍යහ්නයට ඇති විනාඩි විස්ස තුළ කෙසේ හෝ මුදල් සොයා ගනු පිණිස.... දුවන්නට ය!

ඇය දුවන්නට පටන් ගනියි!

1998 වර්ෂයේ එළි දුටු ‘රන් ලෝලා රන්‘ (Run Lola Run) ප්‍ර‍කට ජර්මානු සිනමාකරු ටොම් ටයික්වර් විසින් නිර්මාණය කෙරුණු, ලෝක සිනමා ප්‍රේක්ෂක ආකර්ෂණය දැඩිව හිමි කරගත්, සිනමා පටයකි. සම්මාන 41කට නාමකරණය ලැබ ඉන් 26ක් දිනූ ‘රන් ලෝලා රන්‘ ලෝක සිනමාවේ විශිෂ්ඨතම කෘති සියය අතර සිය නම සඳහන් කරගන්නට 2010 වසරේදී වරම් ලබා ගත් සිනමා පටයකි. සාමාන්‍ය සිනමා කෘතියක අවම ධාවන කාලයටත් වඩා බොහෝ අඩු ලෝලාගේ දිව යෑමේ කාලය වන මිනිත්තු විස්ස තත්‍ය කාලය හා සමානුපාතිකවම අවසන් වෙමින් මිනිත්තු විස්සක් තුළ එහි ආඛ්‍යානය කෙළවරට පැමිණිය ද, කෘතියේ ඇති සුවිශේෂ බව වන්නේ එය යළි එක් සැනෙකදී ආරම්භයට පිවිස යළි ලෝලා මුල් මිනිත්තුවේ සිට දුවන්නට පටන් ගැනීමයි. චිත්‍ර‍පටය පුරා ලෝලා අතිශය සමාන පසුබිම් මතින්, ඉතා කුඩා තත්පරයක දෙකක වෙනසක් මත ඇය මුහුණ දෙන විසල් වෙනස්කම් හා ගැටෙමින්, සිය පෙම්වතාගේ ජීවිතය රැක ගනු වස් දිව යනු අපට පෙනෙයි.

බොහෝ සිනමා ආඛ්‍යානවලින් වෙනස් වන ‘රන් ලෝලා රන්‘ යනු සිය පෙම්වතා වෙනුවෙන් මිනිත්තු විස්සක් තුළ මාර්ක් ලක්ෂයක් සොයාගන්නට පෙම්වතියක දරණ වෑයමක් පමණකදු නොවේ. එය ඉතා කුඩා නිමේෂයකින් අප ඉදිරියෙන් හෝ පසුපසින් අප වෙත හමු වී මැකී යන ක්ෂුද්‍ර‍ අංශු මාත්‍ර‍යකින් හෝ අප මතකයක නොරැඳ‍ෙන සුළු සිදුවීමක් හෝ හමුවන නන්නාඳුනන්නෙක් වුව කෙතරම් දුරට අපගේ ජීවිතයේ ඉදිරිය වෙනස් කරන්නට ඉඩ ඇති දැයි අපට පසක් කර දෙමින්, ජීවිතයේ අරුමය හා අසිරියත් තවත් ලෙසකින් නිස්සාරත්වයත් එකවර හෙළි කරන අපූරු සිනමා පටයකි.

ආසන්නයේම ඇති සුපිරි වෙළඳසැල මංකොල්ල කා සිය ජීවිතය රැකගනු පිණිස මාර්ක් ලක්ෂයක් සොයන්නට මන්නි ගෙන ඇති තීරණය වළක්වන්නට බැංකු නිලධාරියෙකු වන සිය පියා වෙත දුවන ලෝලාට ඒ දිවීම අතරතුර මුණගැහෙන අංශු මාත්‍ර‍ දේවල්, එනම් නිවාස සංකීර්ණයේ පඩි පෙළ මත හමුවන බල්ලකු කැටුව යන මිනිසා, ළදරු කරත්තයක් තල්ලු කරගෙන යන කාන්තාව, පාපැදිකරුවා, සිය මෝටර් රථය හප්පාගත් ඇය හඳුනන මෙයියර් මහතා, වීදුරු තහඩුවක් මග හරහා ඔසවාගෙන යන කම්කරුවන්, වේගයෙන් ඇදී යන ගිලන් රථය ආදී සියල්ල යළි යළිත් මුල සිට ඇරඹෙන කතාව තුළ නැගී ඒ වෙනස් කාල නිමේෂ තුළ දී, එක්කෝ ඇයගේ ගමන දැඩි ලෙස තීරණය කරයි; නැතිනම් ඇයට මග හැරී යයි.

‘රන් ලෝලා රන්‘ ඔබට අන්තර්ජාලය මගින් පහසුවෙන් සොයාගත හැකි සිනමා කෘතියකි. එහෙත් ඔබ එය නැරඹිය යුත්තේ, චිත්‍ර‍පටයේ වේගවත් බව හා සමානුපාත නොවෙමින්, එහි කිසිදු නිමේෂයක් අත් නොහැර, ඉතා සාවධානව ය. ඒ එය සිනමා කාලය හා සමපාත වන ජීවිතයේ යථා කාලයේ මිනිත්තු විස්සක් පමණක් නොවන හෙයිනි.

ලෝලා දිව යන්නේ මූලිකව සිය ජීවිතය මිනිත්තු විස්සකින් උඩු යටිකුරු කරන්නට ඉඩ ඇති අසීමිත අවදානම පරදන්නට ය. එනම් ජීවිතය දිනන්නටය. ජීවිතය යනු තත්පර දශමයක් තුළ දැඩිව වෙනස් විය හැකි අරුමැති දෙයක් බව ලෝලා දිවයමින්ම අපට පසක් කර දෙයි. ඇයගේ මිනිත්තු විස්ස තුළ ඇය යළිත් හැරී මුල සිට දුවන විට ජීවිතය දිවගොස් වැළඳ ගත යුතු, පරාජය හිමි කරගත නොයුතු දෙයකැයි අපට ද පසක් වෙයි.

‘දුවන්න ලෝලා දුවන්න!‘

අපට ද මුර දෙන්නට සිතෙයි. ඒ කුඩා තත්පරයක් තුළ වුවත් ජීවිතයේ අසිරිය සැඟව ඇති බව සිනමා රූපය අපට පවසන හෙයිනි.



-      ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා -  

Friday, November 4, 2016

ආදරයට අලුත් වදනක් (ජීවිත සිනමාව/ රිවිර සිනමා කොලම - 7)




ඇනා සහ ජෝර්ජස් යනු ප්‍රංශයේ ප්‍රධාන නගරයක තට්ටු නිවාසයක දිවි ගෙවන අසූ විය ඉක්මවූ විවාපත් යුවළකි. විශ්‍රාමික පියානෝ ගුරුවරුන් වන ඔවුන්ගේ දියණිය ඊවා විවාහ වී නිවස හැර ගොසිනි. අතීතයේ සිය ශිෂ්‍යයන් ලෙස පියානෝ වාදනයට අත් පොත් තැබූවන් විශිෂ්ඨ වාදකයින් ලෙස ලබා ඇති ප්‍රගතිය දකිමින් සතුටු වන මෙම මහළු යුවළ හුදකලා නිවෙස තුළ එකිනෙකාගේ අවැසියාවන් විමසා බලමින් සිය ජීවිතවල සැඳෑ සමය ගෙවා දමමින් සිටිති. ඉතා සෙමින් ගලා බසින දෙදෙනාගේ ජීවිතයේ අවසන් කාල සමය එක් වරම තියුණු හැරවුම් ලක්ෂ්‍යයක් වෙත පිවිසෙන්නේ එක්තරා දිනයක, උදෑසන ආහාරය සඳහා මේසය වෙත වාඩි වන ඇනා, ක්ෂණිකවම හා නිහඬවම, ආඝාත තත්වයකට මුහුණ දීම සමගිනි. කිසිදු වදනක් නොදොඩා, කිසිදු හැඟීමකින් තොරව, එක් එල්ලයක් දෙස බලා සිටින සිය බිරිඳ ඇනා දකින ජෝර්ජස් ඇය රෝහලකට කැඳවාගෙන යාමට සූදානම් වුවත් මොහොතකින් ඇය පියවි ලොවට පිවිසේ. එහෙත් ඇගේ ශරීරය තව දුරටත් මොළය මගින් නිකුත් කරන විධානයන් නිසි ලෙස ක්‍රියාවට නොනංවන බව දෙදෙනාම වටහා ගනිති.

2012 වර්ෂයේ දී කෑන්ස් සිනමා උළෙලේ පාම් දිඕ සම්මානයත්, ඔස්කාර් සම්මාන උළෙලේ හොඳම විදේශ භාෂිත චිත්‍රපටය සඳහා වන සම්මානයත් යන සම්මාන ද්විත්වයම දිනාගත් ඔස්ට්‍රියානු සිනමා කතුවර මයිකල් හැනිකේගේ ‘අමොර්‘ (Amour - ප්‍රංශ අරුත ආදරය යන්නයි.) ඇනා සහ ජෝර්ජස් මුහුණ දෙන මෙම ජීවිත සැඳෑ සමයේ වියපතුන්ගේ අභියෝගය විමසන සිනමා කෘතියකි. ලොව විශිෂ්ඨතම සිනමාකරුවන්ගේ ප්‍රමුඛ කෘති ලෙස ගැනෙන ජපාන සිනමාකරු යසුජිරෝ ඕසුගේ Tokyo Story සහ ස්වීඩන සිනමාකරු ඉන්ග්මාර් බර්ග්මාන්ගේ  Wild Strawberries යන නිමැවුම්වලින් අනතුරුව වයස්ගත වීම සහ මරණය සිනමා රූපය ඔස්සේ සාකච්ඡාවට බඳුන් කළ විශිෂ්ඨ සිනමා වියමනක් ලෙස ‘අමොර්‘ විසල් අවධානයක් හිමිකරගෙන ඇත. සෙසු සිනමා කෘති සේම හෝ ඊටත් වඩා ‘අමොර්‘හි වියපත් වීම හා මරණය හා බැඳී ආ අනෙක් ප්‍රමුඛ මානව දහම වූයේ ආදරයයි.

අසනීපය හේතුවෙන් ඇනා රෝහල්ගත කෙරුණු පසු යළි සුවය ලබා ඇය නිවසට එන්නේ රෝද පුටුවකිනි. රෝහල හමුවේ තමන් ලැබූ ඛේදනීය හැඟීම් මඟහරිනු වස් ඇය ජෝරජස්ගෙන් ඉල්ලන්නේ එක් කුඩා නමුත් අපහසු ඉල්ලීමකි. ඒ තමන් යළි කිසි විටෙක රෝහල වෙත ගෙන නොයන ලෙස ය. දියණිය ඊවාගේ මැදිහත්වීම් ද මග හරිමින්, ඇය විමසන සියල්ලන්ගෙන් ඇගේ රෝගී තත්වයේ සත්‍යය වසන් කර තබමින් ජෝරජස් ඇනාගේ ඉල්ලීම ඉටු කර දෙමින් ඇය රැක බලා ගනියි. දිනෙන් දින, සෙමින් වියැකී යන සිය ආදරණීය බිරිඳගේ ජීවිතාපේක්ෂාවන් හමුවේ මහළු ජෝරජස් සංකීර්ණතා රැසකට මුහුණ දෙයි. නිසි ලෙස නොලබන නින්දේ සිට අපිළිවෙල වූ ජීවිතය ඔහු හා සමව බෙදාගන්නට ඇනා ඔහු හා නිරෝගීව පසෙකින් නොසිටීමම ජෝරජස් වෙත ද උදා කරන්නේ පීඩිත කාල සමයකි. එසේ වුවත්, ඒ සියල්ල විඳ දරා ගනිමින්, සිය ආදරණීය ඇනා මනසින් හෝ ශක්තිමත් කරන්නට ඔහු යත්න දරයි.

“දවසින් දවස තත්වෙ ටික ටික හොඳ අතට හැරෙනව!“

ඔහු ඇනාට කියයි.

“මට බලා ඉන්න ඕනෙ නෑ. ඔයා හැමදේම ලේසි කරන්න පුංචි පුංචි ලස්සන වැඩ කරනව. ඒත් මට බලා ඉන්න ඕනෙ නෑ... ඒ මං හින්දමයි... ඔයා හින්ද නෙවෙයි“

“මම ඔයාව විශ්වාස කරන්නෙ නෑ. මම දන්නව ඔයාගෙ හැටි. ඔයා හිතනව ඔයා මට කරදරයක් වෙලා කියල. ඒත් මගේ තැන හිටියෙ ඔයා නං ඔයා මොකද කරන්නෙ?“

“මට මගෙ ඔලුව පිස්සු වට්ටගන්න බෑ ඒව හිතල... මට මහන්සියි. මට නිදා ගන්න ඕනෙ!“

වෙව්ලන, සෙමින් ඇවිද යන, අත් පා නිසි ලෙස හැසිරවිය නොහැකි, තනිකම උරුම වුණු ඇනා සහ ජෝරජස්ගේ ජීවිතයේ මේ අවසන් කාල සමයේ සිදුවීම් පෙළ වියපත් වීම සමග මහළු වී නොයන ආදරයේ අරුමය අපට පෙන්වා දෙයි. සිය ආදරණීය බිරිඳගේ පෙළීම් හා වේදනාවන් සමනය කරන්නට බොහෝ පියවර සොයා යන ජෝර්ජස් ඒ සියල්ල ඉක්මවූ තැන ඇගේ වේදනාවන්ගෙන් ඇය මුදවා ලනු පිණිස ආදරයම මුල් වූ තීන්දුවක් පෙරට කැඳවයි.

ජීවිතය සිනමාවට වඩා බොහෝ විශාල බව සැබෑවකි. එහෙත් සිනමා රූපය අප අභියස තබන ඒ විසල් ජීවිතයෙන් අසුලාගත් කැබලි ජීවිතය කවරේදැයි යළි යළිත් අපට පසක් කරවයි. ‘අමොර්‘ ඒ සිනමා ජීවිත වන්දනාවේ අපූරු නවාතැනකි. එහි තේමාව නැඟෙන්නේ මරණය හා වියපත් වීම මත වුව වියමනෙහි ප්‍රමුඛ ධාරණාව ආදරයයි.

අමොර්! ඒ ආදරයට අලුත් වදනකි.

-      ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා -

-       

  

Sunday, October 30, 2016

දෙව්ලොව දරුවෝ (ජීවිත සිනමාව / රිවිර සිනමා කොලම - 6)


අලී කුඩා නව හැවිරිදි දරුවෙකි. සිය ආදරණීය සත් හැවිරිදි නැගණිය සාරාගේ ඉරිණු සපත්තු යුවළ අලුත්වැඩියා කරගත් විගස ඔහු නිවස කරා දිව යන්නේ පසුදා අලුයම පාසැලට යන්නට නොනිත් ආසාවකින් මග බලා සිටින ඈ සතුටු කරනු රිසියෙනි. අතරමග කුඩා වෙළඳ සැළක අම්මා වෙනුවෙන් අර්තාපල් මිලට ගන්නට නතර වන නිමේෂය ඒ බලාපොරොත්තුව තමන් වෙතින් ඉවත් කරන්නට හේතු සාදනු ඇතැයි ඔහු මොහොතකට හෝ සිතන්නේ නැත. නමුත්, එහි දොරටුව අභියස ඔහු තැබූ නැගණියගේ සපත්තු යුවළ, ඉවත ලන කැඩුණු යුවළකැයි වරදවා ගනිමින්, කසළ එක් රැස් කරන්නා ඒ රැගෙන යාමත් සමග අලී අසරණ වේ. දුර්වරණව ගිය, අණ්ඩ යෙදූ, රෝස පැහැති කබල් සපත්තු ජෝඩුවක්, කුඩා ළමුන් දෙදෙනකු සමග පැමිණ සිනමා තිරය මත ජීවිතය චිත්‍ර‍ණය කරන්නේ ඉන් අනතුරුව ය. ඒ 1997 වර්ෂයේ තිරයට පැමිණ, පසු වර්ෂයේ දී හොඳම විදේශ භාෂීය සිනමා කෘතිය ලෙස ඔස්කාර් සම්මානයට නිර්දේශ වූ, ඉරාන සිනමා කතුවර මජිඩ් මජිඩිගේ ‘දෙව්ලොව දරුවෝ‘ (Children of Heaven) සිනමා පටය තුළ දී ය.

සංස්කෘතික වශයෙන් සහ දේශපාලනික වශයෙන් ද ඉමහත් බාධක හමුවේ වුව, සංස්කෘතික විප්ලව සමයෙන් පසු යුගයේ ඉරාන නව සිනමාව බොහෝ ජයග්‍ර‍හණ හිමිකර ගත්තේ ය. ඒ සමය තුළ විශිෂ්ඨ සිනමා කෘති දායාද කළ අබ්බාස් කියොරස්තාමි, මොහ්සෙන් මක්මල්බාෆ්, ජෆාර් ෆනාහි ප්‍ර‍මුඛ නව සිනමා නිර්මාණකරුවන් අතර මජිඩිට ද හිමිවූයේ  මුල් පෙළ අසුනකි. සංස්කෘතික සීමාවන් අභිබවමින් දේශපාලනික සිනමා නිර්මාණ තනන්නට, සෙසු බොහෝ සමකාලීනයින් මෙන්ම ඔහු ද, ළමා චරිත පෙරමුණට කැඳවී ය. සපත්තු ජෝඩුවක් සොයමින් ඉරාන නගරාවකාශයේ පහළ මධ්‍යම පාන්තික නගරවැසියන්ගේ ජීවන බිම් පුරා දිවයන්නේ එසේ ආ චරිතද්වයක් වූ අලී සහ සාරා ය.

මාසය අවසන සොච්චම් මුදලක් අතට ගෙන නිවසට ගොඩ වදින පියාට සපත්තු ජෝඩුව අහිමි වූ පුවත පවසනු නොහැකිව අසරණ වන අලී සහ සාරා පාසැල් ගමන සඳහා, ඉතිරිව ඇති එකම සපත්තු යුවල වන අලීගේ සපත්තු මාරු කරගනිමින් පැළඳ භාවිතා කරන්නට තීරණය කරති. ඉරාන පාසැල් කාල සටහන්, පිරිමි සහ ගැහැණු දරුවන්ට වෙන් වෙන් පාසැල් කාල වෙන් කර තැබීම සිය අවස්ථාව කරගන්නා සාරා පළමුව පාසැලට ගොස් හැකි වේගයෙන් නිවස කරා දිව එන අතර, මග රැදී සිටින අලී ඒ සපත්තු පැළඳ සිය පාසැල කරා දුවයි. අයියාගේ පාදවලට වඩා කුඩා සිය සිගිති පාදයෙන් ගිලිහී මග හැලෙන සපත්තු නිසා අසරණ වන සාරා සහ නංගීගේ වේගය කෙතරම් වුවත් පාසැලට නිසි කාලයට දිව යන්නට නොහැකිව මුල්ගුරුවරයාගේ උදහසට ලක්ව අසරණ වන අලී ඉරුණු සපත්තු යුවළට වඩා විශාල ජීවන අරගලයක ‘කොලාජ්‘ කැබලි අප අභියස සිතුවමක පරිද්දෙන් එක් කරති. ආගමික හා සංස්කෘතික වශයෙන් වඩාත් එකිනෙක වියුක්ත පරිසරයක වුව ආර්ථිකය මත පදනම් වන ජීවන අරගලයේ ඇති සමීප බව ඒ කොලාජ් රූ මත අපගේ ජීවිතය තබමින් අපට වටහා ගත හැක.

අලී... මේ රස්සාව හරියට කර ගන්න පුළුවන් වුණොත් අපිට පුළුවන් අම්මට හොඳ ශීතකරණයක් අරන් දෙන්න. ඕනෙ කරන බඩු මුට්ටු අරන් දෙන්න. ඇයි... ඒ විතරක් ද.... අපිට පුළුවන්  මීට වඩා ලොකු කුලී ගේකට යන්න.“

චිත්‍ර‍පටයේ එක් අවස්ථාවක, අහම්බෙන් ලැබුණු සති අන්ත රැකියාවක් වන උද්‍යාන අලංකරණ කටයුත්තක් සඳහා ගොස් එන අතරතුර, ලැබුණු මුදලින් සතුටට පත් අලීගේ තාත්තා ඔහු අමතමින් කියයි. තාත්තාට සඟවාගෙන සිටින, ඔහු සිත තුළ රිදුම් දෙන නැගණියගේ සපත්තු යුවළේ කතාව එක් වනම අලීගේ මුවට නංවන්නේ මෙවන් පිළිතුරකි.
ඇයි තාත්තේ... සාරාට හොඳ සපත්තු කුට්ටමක් අරන් දෙන්නත් පුළුවන්නෙ!“

අලීගේ හෝ තාත්තාගේ සිහින තිර කරගන්නට ඉඩ නොදී ඔවුන්ගේ පාපැදිය, තිරිංග නොමැතිව අනතුරකට ලක් වේ.

තියුණු අරගලයක අවසානයේ අලීට මුණ ගැසෙන්නේ පාසැල් අතර පවතින දිගු දුර ධාවන තරගයකි. එය අලීගේ සිහිනයට ඇති දුර, එනම් නැගණියගේ සපත්තු යුවළට ඇති දුර, ඉතා ආසන්න තැනක බව දක්වයි. ඒ එහි ත්‍යාග ලැයිස්තුවේ සපත්තු යුවළක් ද ඇතුළත් කර තැබීමෙනි. එහෙත්, විශාල තෑගි අතර, එක් කෙළවරක වන කුඩා සපත්තු ත්‍යාගය, එහි තුන්වන තැන දිනන්නාට හිමිවන අමතර අංගයකි.

සිය ගණනක් පාසැල් ළමුන් සහභාගි වන තරගයට පාසැල නියෝජනය කිරීමට වරම් දිනන්නට ද අලීට දුෂ්කර මාවතක් හමු වේ. ඉන් ද ජය ගෙන ඔහු තරගයට එන්නේ, සියලු තරගකරුවන් තුළ නොවූ, වෙනස් නමුත් අධිෂ්ඨානශීලී ඉලක්කයක් සහිතව ය. ඒ තෙවැනි තැනයි!

චිත්‍ර‍පටයේ අවසානය, හා ඒ හරහා ලැබෙන ජීවිත පරිඥාණය විඳගන්නට මම ඔබට ඇරයුම් කරමි. මෙය අන්තර්ජාලය ඔබට සොයා දෙන සිතුවමකි. එය විඳීම කැඩුණු කුඩා සපත්තු යුවළකට වැඩි යමක් ඔබට තිළිණ කර දෙනු ඇත.



-      ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා - 

Friday, October 14, 2016

හුස්ම (ජීවිත සිනමාව - රිවිර සිනමා කොලම -5 )


මහල්ලකු වන විෂාරේ මහා රාෂ්ටයේ ඈත දුෂ්කර ගම්මානයක සිට සිය අට හැවිරිදි මුණුපුරා වන පර්ෂුරාම්, නැතිනම් සුරතල් වදනින් ඇමතෙන පර්ෂා, සමග බොම්බාය නගරයට පැමිණෙයි. ඔහු අත වන්නේ සිය මුණුපුරාගේ ඇස් විශේෂඥයකු වෙත පෙන්වීම සඳහා ගම් පෙදෙසේ වෛද්‍යවරයකු වෙතින් ලද තුණ්ඩු කැබැල්ලකි. නගරයට කෝඩුකාරයින් වන ඔවුන් දෙදෙනා සමග තනි නොතනියට එන, පර්ෂාගේ මාමා කෙනෙකු වන, දිවාකර් නැමති තරුණයා ද ඔවුන් සමග වෙයි. නගරයේ ජනාකීර්ණ රෝහලක සිටින අක්ෂි විශේෂඥ සානි පර්ෂාගේ ඇස් පරීක්ෂා කොට ලැබෙන වාර්තා කෙළවර ඔහු වහා ශල්‍යකර්මයකට භාජනය කළ යුතු බව තීන්දු කරයි. ජීවිතයේ කිසිදු දිනක මුහුණ නොදුන් අර්බුදයකට මහලු විෂාරේ මුහුණ දෙන්නේ ඒ හා සමග ය. ඒ පර්ෂාගේ ජීවිතය රැකෙන එම ශල්‍යකර්මය ඔහුට දෙනෙත් අහිමි කරවන්නක් බව ඇසීමෙනි. රෙටිනොබ්ලාස්ටොමා නැමති කලාතුරකින් හමුවන අක්ෂි පිළිකාවක් පර්ෂාගේ ඇස් ආක්‍ර‍මණය කොට ඇත.

භාෂා 26කින් සිනමා නිර්මාණ හමුවන ඉන්දියාවේ මහා රාෂ්ට ප්‍රාන්තයෙන් එන මරාති සිනමාවට අයත් ‘ෂ්වාස්‘ (Shwaas) නැතිනම් 'හුස්ම' නම් ලබන චිත්‍ර‍පටය සන්දීප් සවාන්ත් නැමති නිර්මාණකරුවාගේ පළමු නිර්මාණයයි. කෝටි ගණනින් වැය කොට නිපදවෙන දැවැන්ත සිනමා නිර්මාණ සියල්ල අභිබවමින් 2004 වර්ෂයේ ඔස්කාර් සම්මාන උළෙලේ ඉන්දීය නියෝජනය සඳහා වරම් ලබන්නටත්, එහිදී හොදම විදේශ භාෂිත චිත්‍ර‍පටය සඳහා වන ලැයිස්තුවේ සයවන තැන ලබන්නටත්, ඉතා අඩු මිලකින් නිපදවෙන, ප්‍රාන්ත සිනමාවකින් ආ ‘ෂ්වාස්‘ සිනමා කෘතිය අවස්ථාව හිමි කරගන්නේ ජීවිතය පිළිබඳ ඒ හෙළිකරන විශිෂ්ඨ රූප සන්ද්වනියේ ඇති පොහොසත්කම හේතුවෙනි.

වෛද්‍ය සමාජ සේවිකාවක ලෙස කටයුතු කරන, නාගරික තරුණියක වන, ආශාවරීගේ කරුණාබර මග පෙන්වීම හා පහදා දීම හේතුවෙන් පර්ෂාගේ ජීවිතය මුහුණ දී ඇති අනතුර වටහා ගත්ත ද, නෙත් අඳ කොලු පැටියකු බවට පත්වන්නට නියමිත සිය මුණබුරු සුරතලාගේ හෙට දිනය පිළිගන්නට නොහැකිකමින් මහලු විෂාරේ හඬා වැටෙයි. ගම්මානයේ වෙසෙන පර්ෂාගේ ආදරණීය මවට සත්‍යය හෙළි කළ නොහැකි වීමත්, නන්නාඳුනන නගරයක දී පිළිගන්නට අපහසු යථාර්ථයක් හමුවේත්, කිසිවක් නොවැටහෙන පර්ෂාගේ සුරතල් දඟකාරකම් හමුවේත් උභතෝකෝටිකයකට මුහුණ දෙන විෂාරේ ඒ හිත පෙළන සත්‍යය පිළිගත හැකි මගක් නොමැතිව අසරණ වෙයි. සියල්ලටම වඩා ඔහු පෙළන්නේ ශල්‍ය කර්මය තෙක් සතර වටින් වට කළ කුඩා වාට්ටුවක පර්ෂා නතර කළ පසු ඔහු දිගින් දිගටම ආලෝකය සහ ලෝකය දකින්නට සිදු කරන පෙරැළිය හමුවේ ය.

‘ෂ්වාස්‘ චිත්‍ර‍පටයේ තීරණාත්මක අවසානය එළැඹෙන්නේ හිටිවනම අතුරුදන් වන විෂාරේ සහ පර්ෂාගේ පිළිබඳ තොරතුරක් නොමැතිව තරුණ දිවාකර් අසරණව වැළපීමත් සමගම ය. ආශාවරී, වෛද්‍ය සානි ඇතුළු විෂාරේ සහ පර්ෂා හඳුනන්නන් පළමුවත්, සමස්ථ රෝහල දෙවනුවත් මේ අතුරුදන් වීම හේතුවෙන් දැඩිව කලබල වේ. සිය සෙනෙහෙබර මුණුපුරාගේ ඛේදනීය අනාගතය පිළිගත නොහී ඔහු ද සමග විෂාරේ දිවිනසාගන්නට ඇතැයි යන සිතුවිල්ල එකිනෙකා අතර අප්‍ර‍කාශිත හැඟීමක් ලෙස නැගී එයි.

‘ෂ්වාස්‘ සිනමා කෘතියේ අවසන් දර්ශන පෙළ, ජීවිතය යනු කවර කටුක යථාර්ථයන් හමුවේ වුව අත්හැර දැමිය නොහැකි හා අත්හැර දැමිය නොයුතු දෙයක් බවත්, ඒ යථාව සමග ගණුදෙනු කිරීම වඩා අනගි ක්‍රියාව බවත් අපට පසක් කර දෙන්නට සහාය දක්වන රූප එකතුවකි. ගිනිගත් රෝහලත්, කෝපයට පත් වෛද්‍යවරයාත් අභියස සතුටින් පිරී සිටින පර්ෂා සමග නිසලව පෙනී සිටින්නේ මහලු විෂාරේ ය. වෛද්‍යවරයාගේ කේන්තිය හමුවේ ඔහු ලබා දෙන පිළිතුර ඔහු මතු නොව තිරයෙන් මෙපිට සිට නෙත් දල්වා බලා සිටින අප සැම ක්ෂණිකව සලිත කරන්නට සමත් වෙයි.

දොස්තර මහත්තයෝ, පර්ෂා ලෝකෙ දකින්නෙ තව දවසයි දෙකයි... ඊට පස්සෙ අව්ව, වැස්ස, දේදුන්න, ගස් කොළ, පාට, ලස්සන මේ කිසි දෙයක් නැතිව එයාගෙ ලෝකෙ අඳුරු වෙනව... පර්ෂා අඳුරත් එක්ක ජීවත් වෙන්න ගනීවි... අපි දකින කිසි දෙයක් දකින්නෙ නැතුව එයා ජීවත් වේවි... මම පර්ෂා එක්ක ඇවිදින්න ගියා... හෙට එයාට දකින්න බැරි වෙන ගොඩාක් දේවල් මම එයාට පෙන්නුවා... අඳුර එන්න කලින් මම එයාට පෙන්නුවා ලෝකය... එයාට ඉතිරි වෙලා තිබුණු අන්තිම පැය කීපය ඇතුළෙ දි මම එයාගෙ ඇස් රූපවලින් පිරෙව්වා...

2004 ඉන්දීය ජාතික සිනමා සම්මානය දිනා ගන්නේ ද ‘ෂ්වාස්‘ ය. එය අපට කියා දෙන්නේ ජීවිතයයි. ඉතා කුඩා වැයකින් නිර්මිත සිනමා කෘතියක රූප වියමන තුළ සැඟවූ අමිල හැඟවුම වූ, ජීවිතයයි.


-      ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා -

  

Thursday, October 6, 2016

එකෙකුවත් අඩු නැතිව! (ජීවිත සිනමාව - රිවිර සිනමා කොලම -4 )




චීනයේ අතිදුෂ්කර පෙදෙසක පිහිටි ෂුයිකුවාන් ගම්මානයේ ඇති කුඩා පාසලක සිටින එකම ගුරුවරයාට හදිසි කටයුත්තකට මසක පමණ නිවාඩුවක් ලබා ගන්නට අවශ්‍ය වේ. පාසැලේ කටයුතු බලා ගන්නට කිසිවකුත් නොමැති තැන ගම්මුලාදෑනියා ඒ සඳහා කැඳවාගෙන එන්නේ පාසැලේ දරුදැරියන්ට වඩා තරමක් වයසින් වැඩි, දහතුන් වියැති, වෙයි මින්ෂි නමැති දැරියයි. ඉගැන්වීමට ඒ තරම් දේ නොදන්නා ඇය, මසක් අවසානයේ ලැබෙන බවට පොරොන්දු වූ මුදල වෙනුවෙන්, පෙළ පොත්වල ඇති කරුණු යළි පිටපත් කරවමින් ද, තමන්ගේ මතකයේ ඇති එකම ගීය ඔවුන් වෙත කියා දෙමින් ද පාසැල පවත්වාගෙන යයි. එහෙත්, සියල්ලටම වඩා, ඇය දැඩිව රකින්නට යත්න දරන්නේ ස්ථිර ගුරුවරයා පිටව යන්නට මත්තෙන් දැඩිව අවධාරණය කළ කරුණකි.

වෙයි මින්ෂි, උඹ දරුවන්ව හොඳට බලාගන්න ඕන. දහදෙනෙකුට වැඩියෙන් දැනටමත් යන්න ගිහිල්ල. මට තවත් උන් නැති කරගන්න ඕනෙ නැහැ. ගම්මුලාදෑනිය උඹට යුවාන් පණහක් පොරොන්දු වුණා; ඒක උඹට දෙන බව එයා සහතික වුණා. මම එනකොට මේ දරුවො සේරම ඉතිරි වෙලා හිටියොත් - එකෙකුවත් අඩු නැතිව - උඹට තවත් යුවාන් දහයක් ලැබේවි

සිනමා පටය දිගහැරෙන්නේ ‘එකකුවත් අඩු නැතිව‘ යළි පාසැල ස්ථිර ගුරුවරයා වෙත භාරදීම සඳහා වෙයි මින්ෂි දියත් කරන අරගලය ඔස්සේ යමිනි.

චීන සංස්කෘතික විප්ලව සමයේ වසා දැමුණු බීජිං සිනමා පාසැල 1978දී යළි විවෘත කෙරුණු පසු ඉන් පිටවන මුල්ම උපාධිධරයින්ගෙන් අයෙකු වන, චීන පස්වන පරපුරේ සිනමාකරුවන් අතර ප්‍රමුඛ නාමයක් හිමි ෂැං යිමෝ, ඉහත ‘වෙයි‘ගේ කතාවේ කතුවරයා ය. ඔහු තැනූ අසිරිමත් සිනමා පට අතුරින් Not One Less (‘එකෙකුවත් අඩු නැතිව‘) යනු 2000  වර්ෂයේදී නිර්මාණය කෙරුණු, වෙයි සහ ඇයගේ ‘ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවන්‘ පිරිසගේ පුවත රැගත්, චීනය මතු නොව ආසියාකරයේත්, අඩු වැඩි වශයෙන් ලෝකයේත් අධ්‍යාපන විෂමතාවන් පිළිබඳ විවරණයක් වන අතරම මානව සබඳතා විෂයයෙහි අපූර්ව සංවේදී සිනමා වියමනක් ද වේ.

කුඩා ගුරුතුමිය වූ ‘වෙයි‘ගේ අධිෂ්ඨානය කෙසේ වුවත්, දුප්පත්කම බොහෝ පාසැල් දරුවන්ගේ අධ්‍යාපනයට බාධා එල්ල කරයි. වගා බිම් වපුරන සමයේ ඒ කටයුතුවලට සහාය දීමටත්, රෝගී මාපියන්ගේ ජීවන දුෂ්කරතා මග හැරවීමටත් පාසැල් සිසු-සිසුවියෝ පාසැල හැර දමා යන්නට යත්න දරති. ඒ තත්වයන් මත හෝ දිවීමේ දස්කම නිසාම නගරයේ ක්‍රීඩා පාසැලට ශිෂ්‍යත්වයක් ලබා දී රැගෙන යන කුඩා දැරියගේ හෝ වෙන්වීම පිළිගන්නට ‘වෙයි‘ සූදානම් නැත. ශිෂ්‍යත්වයක් දිනන ක්‍රීඩාශූරී දැරිය සඟවා තබමින් ද, නිවෙස්වල බලපෑමෙන් නතර වන සිසු-සිසුවියන් සොයා මාපියන් වෙත ඇවිද යමින්ද ‘වෙයි‘, එකෙකු වත් අඩු නැතිව පාසැල යළි භාර දීමට සියලු වෙර දරයි. එහෙත්, විටෙක සාර්ථක නොවන ඇගේ ක්‍රියාදාමය එහෙම පිටින්ම වාගේ බිඳ වැටෙන්නේ, ඇය පාසැලේ ‘උගැන්වීම‘ ඇරඹූ දින පටන්ම සියලු පාසැල් කටයුතුවලට බාධා එල්ල කළ ‘කරදරකාර‘ කුඩා ෂැන්ග් පාසැලට නොපැමිණීමත් සමගම ය.

සිය රෝගී මවගේ යොමු කිරීම මත ෂැන්ග් රැකියාවක් සොයා ෂැන්ග්ජියාකොව් නගරය වෙත ගොස් ඇති බව දැනගන්නා ‘වෙයි‘ සියලු පාසැල් දරුවන්ගේ සහාය ඇතිව ඔහු සොයා යෑමේ මෙහෙයුමක් අරඹයි. ආරම්භක දිනයේදීම ‘වෙයි‘ ගුරුතුමියක නොව ‘අක්කා‘ කෙනෙකු බව කියමින් ඇය ප්‍රතික්ෂේප කළ පාසැල් දරු පිරිස එකාවන්ව ඇය හා බැඳෙමින්, ෂැන්ග් සොයා නගරයට යන්නට ‘වෙයි‘ට අවශ්‍ය මුදල් සොයන්නට ගඩොල් වැඩපළක ද සේවය කරමින් සිදු කරන ක්‍රියාකාරකම් මාලාව, විටෙක ළමා වියේ අව්‍යාජත්වය හරහා ද, විටෙක අවිධිමත් අධ්‍යාපනයේ අපූර්වත්වය හරහා ද, ඒ සියල්ලටම වඩා මිනිසත්කම පිළිබඳ ගැඹුරු සංවේදනා සහිත රූපමය වියමනක් හරහාද තිරයේ චිත්‍රණය වෙයි.

දුෂ්කර මගක් පාගමනින් ගෙවා ෂැන්ග්ජියාකොව් වෙත එන වෙයි, දහස් සංඛ්‍යාත මිනිසුන් අතර ඇවිද යමින් ෂැන්ග් විමසන්නේ, නගරය ඇමතිය හැකි රූපවාහිනිය සිය ඇමතුම් මග ලෙස හඳුනාගනිමින් ප්‍රධාන නාලිකාවක කාර්යාල දොරටුව වෙත පියනගා එහි ප්‍රධානියා මුණගැසෙනු වස් වරු ගණනක් එතැන රැඳෙයි.

චිත්‍රපටය කෙළවර වන්නේ සජීවී විකාශයක් හරහා කඳුළු සළමින් තමන් අමතන වෙයි දකින ෂැන්ග් ඇය හා එක්ව, තෑගි භෝග රැසක් හා ටෙලිවිෂන කැමරා පිරිවරාගෙන ගමට යළි පැමිණීමෙනි. ෂැන්ග් යළි පැමිණිය ද දහස් ගණනක් දරුවන් තවමත් චීනයේදී ප්‍රාථමික අධ්‍යාපන සමයේදීම පාසැල් හැර යමින් ළමා ශ්‍රම හමුදාවට එක්වන බව අවසන් නාමාවලියට පෙර ෂැන්ග් යිමෝ තිරයේ ලියයි.

‘එකෙකුවත් අඩු නැතිව‘ දරුවන් පාසැලේ තබා ගැනීම ‘වෙයි‘ගේ සිනමා තිර විරුකමින් ගැලවී අපගේ ජීවන පැවැත්ම වෙත සම්ප්‍රේෂණය වන්නේ ඒ හා සමගිනි.

-ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා -       

Saturday, October 1, 2016

“මගේ ජීවිතය මට දෙන්න!“ (ජීවිත සිනමාව - රිවිර සිනමා කොලම 03)


1960 වර්ෂයේදී බෙංගාලි සිනමාවට එක් වුණු රිත්වික් ඝටක්ගේ ‘මෙගා ධක තාරා‘ (The Cloud Clapper Star - වළාකුලෙන් වැසුණු තාරකාව‘) චිත්‍ර‍පටයේ ප්‍ර‍ධාන චරිතය වන නීතා, සිය කැපකිරීම්වලින් පිරුණු ජීවිතය කෙළවර, ක්ෂය රෝගය වැළඳීම නිසා, නිවසින් බොහෝ දුර කඳුකර සාත්තු නිවාසයක නතර කිරීමෙන් අනතුරුව සිය වැඩිමහල් සොයුරා අභියස ‘මගේ ජීවිතය මට දෙන්න‘ යැයි කියමින් වැළපෙන්නට පටන් ගනියි. චිත්‍ර‍පටය මුළුල්ලේම අප දැඩි ලෙස ආසක්ත කරගත් මේ මහරු තරුණියගේ ඛේදනීය අවසානයේ, ඇගේ වේදනාබර ඉල්ලීම අපගේ හදවත් තුළ ද නින්නාද නගන්නට ගන්නේ, චිත්‍ර‍පටයේ දී ඇගේ උස් වැළපීම කඳු මුදුන් සිසාරා දෝංකාර දෙන පරිද්දෙනි.

බංග්ලා දේශය නමැති නව රාජ්‍යය නිර්මාණය කරමින් ඉන්දියාවෙන් වෙන්ව නැගෙන බෙංගාලයේ නැගෙනහිර භූමිය ජීවිත කාලයක් මුළුල්ලේ තමන් උපත ලබා, හැදී වැඩුණු බිමක අයිතිය මිනිස් කණ්ඩායමකට අහිමි කළේ ය. ඒ කණ්ඩායමක සාමාජිකයකු වන ඝටක්, ඉන්දීය මහා සිනමාකරු රායි නිසාවෙන් වැසී ගිය ප්‍ර‍බල සිනමා කතුවරයෙකි. සිය දිගු සිනමා ගමන තුළ ඔහු නිමවූ සිනමා පට සියල්ලම පසුපස අනන්‍ය සමාජ සංස්කෘතික භූමිය අහිමි කළ වින්දිතයාගේ වේදනාව දැඩිව තැවරී තිබේ. නීතාගේ ශෝචනීය වත අපට මුණගැසෙන්නේ ඒ හැගුම්බර සිනමා ප්‍ර‍කාශන අතර ඉහලින්ම ලියැවුණු ‘මෙගා ධක තාරා‘ සිනමා පටය තුළදී ය.

දේශ සීමා බෙදී වෙන්වීම හේතුවෙන් සරණාගතයින් ලෙස කල්කටා නගරයට ආසන්න බිමක ජීවත් වන්නට සිදුවන නීතාට සිය පවුලේ සාමාජිකයින්ගේ කුසගිනි නිවන්නට සිදු වෙයි. ඇයගේ පියා විශ්‍රාමික ගුරුවරයෙකි. වියපත් මව නිවසේ අහර සරිකරන්නියයි. වැඩිමල් සොයුරු ගායකයකු වීමේ විසල් ආසාවකින් මඩනා ලදුව, රැකියාවක් සොයන්නට වෙහෙස නොවී කටහඩ අභ්‍යාසවල යෙදෙයි. ක්‍රීඩකයකු වීමේ උනන්දුවකින් පෙළෙන, කම්කරු රැකියාවක නිරත වන බාල සොහොයුරු, රූපය මුල් තැනෙහි තබන නැගණිය මෙන්ම අනාගත අපේක්ෂා හේතුවෙන් නීතා හැරදමා නැගණිය විවාකරගන්නා පෙම්වතා නීතාගේ දිවියෙහි කටොළු තව දුරටත් තීව්‍ර‍ කරන්නට පසුබිම් සාදන්නෝ වෙති. අධ්‍යාපනය, ප්‍රේමය, ජීවිතයේ සතුට සහ නිදහස යන සියල්ලම සිය පවුල වෙනුවෙන් කැප කරමින්, අනේක ගැහැට විදිමින් නීතා වෙහෙස වන්නේ ස්වාත්මය නොලබන සංතුෂ්ටියක් පවුලේ සෙසු සාමාජිකයන්ට ළගා කර දෙන්නට ය.

නීතා ‘මෙගා ධක තාරා‘ නාමාර්ථය තහවුරු කර දෙන වළාකුළින් වැසී යන තාරකාවයි. චිත්‍ර‍පටයේ ආරම්භයේ අපට හමුවන, ඇයට ආදරය කරන ඇගේ පියා අතරමගදී රෝගියකු බවට පත් වෙයි. බාල සොයුරාගේ ආදායම් ද බිවැටෙද්දී ‘බත් පත දිනා දෙන්නිය‘ නිවසින් බැහැර වේය යන අම්මාගේ ‘ආත්මාර්ථකාමී‘ සිතුවිල්ල ඇයට පෙම්වතා අහිමි කරන්නට මග විවර කර දෙයි. ඔහු දිනාගන්නී ඇයගේම දගකාර නැගණියයි. ගායක සිහිනයෙන් ගම හැර යන, නමුත් සිය සොහොයුරියගේ අසීමිත කැපවීම හදුනාගෙන සිටි වැඩිමහල් සොයුරා ගායකයකු ලෙස යම් පිළිගැනීමක් ලැබ ගමට යළි පා තබද්දී දකින්නේ, සියල්ල අවසන් වූ පසු, ක්ෂය රෝගියකු වීම නිසා නිවසේ මායිමකට තල්ලු කෙරුණු නීතා ය. එවකට පිළියම් විරහිත රෝගයක් ලෙස පිළිගත් ක්ෂය රෝගය අවසානයේ ඇයට බල කර සිටින්නේ කඳුකර සාත්තු නිවාසයක් වෙත යන්නට ය. ඒ මරණය පැමිණෙන තෙක් රැඳ‍ෙන්නට මිස වෙන යමකට නොවේ. නීතා ජීවිතය ඉල්ලන්නේ එතැන දී ය.

සිය ජීවන මංපෙත් වැටී සැදුණු බිමකින් යමෙකු ඈත් කර තැබීම ඔහුට හෝ ඇයට මරණීය වේදනාවක් ගෙන දෙන්නට ඉඩ ඇති දෙයකි. ඒ විසල් වේදනාව සමගින් දිවි ගෙවූ ඝටක් නීතා ඇතුළු සිය සිනමා චරිත හරහා ඒ වේදනාව අප වෙත යොමු කර දැක්වී ය. සිනමාව ජීවිතය විඳින්නට මතු නොව විඳවමින් ගත කරන්නට සිදු ව ඇති ජීවිතවල ගැහැට ගැන යළි සිතා බලන්නට අප යොමු කරන්නට හැකි මෙවලමක් බව පෙන්වූ සිනමාකරුවන් අතරින් අයෙකි ඝටක්. නීතාගේ ඉල්ලීම හුදෙක් ක්ෂය රෝගය නිසා දිවි මග හැර යන්නට බල කළ තරුණියකගේ ඉල්ලීම තුළට සීමා නොවී, මියයමින් ජීවත් වන්නට සිදුව ඇති මහා මිනිස් සයුරක වේදනාබරිත ඉල්ලීමක් වන්නේ එබැවිනි.

ඔව්, සිනමාව ජීවිතය වෙනුවෙනි! ඒ ඉල්ලා හඬා වැටෙන මිනිසුන් ද වෙනුවෙනි!!

-          ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා -


Saturday, September 24, 2016

(රිවිර සිනමා කොලම -2) - ජීවිතය ‘චොකලට් පෙට්ටියකි‘!

මගෙ අම්මා හැමදාම කිව්වෙ ජීවිතේ කියන්නෙ චොකලට් පිරුණු පෙට්ටියක් කියල. ඔයා කවදාවත් දන්නෙ නෑ ඔයාට ලැබෙන්නෙ මොකක්ද කියල!“

1994 දී තිරයට ආ රොබට් සෙමිකිස් අධ්‍යක්ෂණය කළ ෆොරස්ට් ගම්ප් (Forrest Gump) චිත්‍ර‍පටයේ ප්‍ර‍ධාන චරිතය වූ ෆොරස්ට් ගම්ප් එක්තරා නගරයක බස් නැවතුමක බසයක් අපේක්ෂාවෙන් ඉන්නා අතර එහි දී හමුවන මගීන්ට සිය ජීවන වත ඉදිරිපත් කරයි. ඔහුගේ කතාව අතරතුර විවිධ පුද්ගලයින් එහි එන බස් රථවල නැගී පිටව ගිය ද යළි යළිත් එහි එන මගීන් වෙත සිය කතාව කියමින් ෆොරස්ට් සිය අපූරු ජීවන අන්දරය ඉදිරියට විකාශනය කරයි. ඉහත උද්ධෘතය සිය කතාව අතරතුර බොහෝ තැන්වලදී ඔහු මුවින් පිට වන උදාන වාක්‍යයකි.

අංගවිකල, තරමක මන්ද මානසිකත්වයකින් පෙළෙන දරුවකු ලෙස දිවි අරඹන ෆොරස්ට්ගේ ජීවිතය තුළ ඔහුට මුණ ගැසෙන, ඔහු අගයන හා ඔහු හා වෙසෙන චරිතද්වය වන්නේ මව සහ සහෘද මිතුරිය වන ජෙනී ය. ‘ආබාධිතයකු‘ වුව විසල් හදවතක් ඇති ෆොරස්ට් තමන්ට උසුළු විසුළු කරමින් පහර දෙන්නට එන පාසැල් සගයන්ගෙන් බේරීමට, ජෙනීගේ යෝජනාව මත, වේගයෙන් දුවන්නට පටන් ගනියි. ඔහුගේ වේගය ඔහුට විශ්වයට දොරටුවක් විවර කර දේ. ඇමරිකානු පාපන්දු ක්‍රීඩාව අභියස ජනපති ජෝන් එෆ්. කෙනඩි හමුවට යන දක්ෂ  ක්‍රීඩකයකු ලෙසද, වියට්නාම් යුද්ධයේදී යුධ වීරයෙකු ලෙස ද, ජනපති රිචඩ් නික්සන්ගේ පැසසුම් දිනන මේසපන්දු ක්‍රීඩකයකු ලෙස ද, අවසානයේ කූනිස්සන් අල්ලන්නට යන නැවක සාර්ථක කප්පිත්තකු ලෙස ද ජීවිතය විහිදුවන්නට ඔහුට ඉඩ සළසන්නේ මේ වේගය හරහා ඔහු දිනන ජීවිතයයි. සිනමා දෘශ්‍ය ප්‍රයෝග හේතුවෙන් අතීත වාර්තා සිතුවම් අතර ෆොරස්ට්ගේ රුව පිහිටුවමින් සිමිකිස් මතු කරන හාස්‍ය මුසු සිනමා නාටකය කෙළවර  අපට මුණ ගැසෙන්නේ ජීවිතය පිළිබඳ ගැඹුරු සංවේදනා පෙළකි.

ෆොරස්ට් කුඩා දරුවකු ලෙස ජීවිතය වටහා ගන්නේ සිය මව හරහා ය. පුතුගේ මන්ද මානසිකත්වය හේතුවෙන් ඔහු විශේෂ පාසැලකට ඇතුළු කරවීමට වන යෝජනාව ඉවත් කර සාමාන්‍ය පාසැලේ දොරටු ඔහුට විවර කර දෙන්නට මව සිය කය පාසැලේ මුල් ගුරුතුමාට පුද කරයි. ඉන් විවර පාසැල් බිමට ෆොරස්ට් පිටව යන පළමු දිනයේදීම ඔහුට පාසැල් බසයේදී කුඩා ජෙනී මුණ ගැසේ. පාසැල් බිමේ දී හා ඉන් නික්ම ගිය පසුවත් මව වියෝවූ පසුවත් ජීවිතයේ විවිධ ඉම්වලදී මුණ ගැසී ඔහුට ජීවිතය කියා දෙන්නී ජෙනී ය. සිය මවත්, ජෙනීත් දෙදෙනා මුහුණ දෙන අනේක විධ ගැහැට තුළින් හා ඔවුන් ලබා දෙන මග පෙන්වීම් තුළින් ෆොරස්ට් ජීවිතය වටහා ගන්නට යත්න දරත්දීත්, සිය අවබෝධයේ සීමාකම් තුළ රැඳ‍ෙමින් ඒ ප්‍ර‍ශ්න කරද්දීත් ජීවිතය දකින්නේ තිරය අභියස සිටින අප ය.

කටොළුවලින් පිරි ෆොරස්ට්ගේ ජීවිතය තුළ එකිනෙක යා කළ හැකි, නොහැකි විස්මිත කතන්දර රැසකි. ඒ බොහොමයක් කෙළවර වන්නේ තවත් අපේක්ෂාසහගත කතාවකට මග පාදමිනි. එකිනෙක හරහා ඇදහිය නොහැකි සංචාරයක යෙදෙන ෆොරස්ට් ඒ හරහා ජීවිතය වටහා ගනියි. ඇතැම් විට දහසක් සංකල්පනා මතු කොට බොහෝ වේලාවක් යළි යළිත් සිතා බලන්නට අප පොළඹන දෙබස් සිය මුවට නංවයි. ඒ ඔහු තමන් අත් දකින සැබෑව පිළිබඳ සෘජුව කියා පෑමෙනි. ඒ සියල්ල අවංක ය. යුද්ධයක නිරර්ථක බව හවන්නට යුද්ධය ගැන කිසිවකුත් නොකියා ඔහු ජෙනීට කියන මේ වදන් පෙළ සමත් වෙයි.

ඔයාට වියට්නාමෙදි බය හිතුණ ද?“ ජෙනී අසයි.

ඔව්.. ඇත්තටම... මං දන්නෙ නෑ. සමහර වෙලාවට වැස්ස නතර වෙලා තරු මතුවෙන්න පටන් ගන්නවා... ඊට පස්සෙ ඇත්තටම හොඳයි. ඒක හරියටම අපේ ගම්මානෙ දි ඉර බැහැල යන වෙලාව වගේ. අර කඳු මැද්දෙ තියෙන විල වගේම එහෙ වතුරත් හරියට දිස්නෙ ගහනව. ඒව කොයි තරම් පිරිසිදු වතුරද කියනව නම් ජෙනී, වෙලාවකට පේන්නෙ නිල් පාට අහසවල් දෙකක් එකට එක මුණගැහිල බලා ඉන්නව වගේ. ඊට පස්සෙ කාන්තාරෙදි, ඉර නැගල එන වෙලාවට... මට කියන්න තේරෙන්නෙ නෑ ජෙනී... පොළව ඉවර වෙලා දිව්‍ය ලෝකෙ පටන් ගන්නෙ කොතනින්ද කියල... ඒක ඒ තරම්ම ලස්සනයි!

සිනමා කෘතියක ජීවිතය හමුවන්නේ ඒ මේ යැයි දක්වමින් රූපය තුළ බහාලමින් නොව රූප හමුවේ අප මනස තුළ පැන නැගෙන ප්‍ර‍තිරූප පරිද්දෙනි. ප්‍රේමය, මානව දයාව, මනුසත්කම ආදී තෘප්තකර මිනිස් සමාජයකට හා ජීවිතයකට වඩා අවැසි දේ ෆොරස්ට් අපට මුණගස්වන්නේ ජීවිතය හරහා යන චාරිකාව තුළිනි. ජීවිතය සැබවින්ම අනේක රසැති හැඩැති චොකලට් පිරුණු චොකලට් පෙට්ටියක් ය යන්න ඔහු අපට කියා දේ.

එහෙත් ඊ ළග මොහොතේ කුමන රසයක් ලැබේදැයි, ෆොරස්ට්ගේ මව කී ලෙසම, අප දන්නේ නැත.

-          ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා -

     2016 සැප්තැම්බර් 22 - රිවිර පුවත්පත / ‘ඉම‘ පිටුව (20 පිට)